Door Marty Smit

 

In dit artikel lees je meer over onze visie op natuurlijk leren, uitleg over het sociaal constructivisme waarbinnen het natuurlijk leren wetenschappelijk wordt onderbouwd, en hoe wij dit op onze nieuwe school willen invullen. Deze visie delen we met vele anderen, waarvan er een aantal in het artikel voorbij komen.

 

De innerlijke kracht van het kind

In het democratisch onderwijs gaan wij ervan uit dat ieder mens vanaf zijn geboorte een innerlijke motivatie heeft om uitdagingen aan te gaan, grenzen te verleggen, kortom, om zich verder te ontwikkelen. Vaardigheden zoals het omrollen na ongeveer 4 maanden na de geboorte, het zelfstandig zitten na ongeveer 7 maanden, de eerste stapjes na ongeveer een jaar, vragen een behoorlijk doorzettingsvermogen. Kinderen gaan volledig op in hun eigen kunnen, blijven hun grenzen verkennen en verleggen, net zolang totdat iets lukt.

Op De Aventurijn in Loenen, de oudste democratische school van Nederland, omschrijven ze dit leerproces als volgt: “Een kind leert lopen omdat het om zich heen mensen ziet lopen. Het valt, staat op, valt weer, probeert nog eens, net zolang tot het lukt. Niemand zal het in zijn hoofd halen om het kind te vertellen dat het zijn ene voet voor de andere moet zetten, niet te ver voorover moet leunen en vooral niet door de knieën moet gaan. Het kind leert al doende. Het ene kind eerder dan het andere.”
Dit proces, deze leerdrang die ieder kind van nature heeft, willen wij op onze nieuwe school de ruimte geven. Dat betekent dat de kinderen zelf aangeven wanneer ze aan nieuwe stappen toe zijn.

Wij hebben volledig vertrouwen in de innerlijke kracht van het kind. Ze komen op hun eigen tijd, niveau en manier bij hun innerlijke, van nature aanwezige, motivatie om zich te ontwikkelen en respectvol om te gaan met zichzelf en hun omgeving. Op onze nieuwe school krijgen de kinderen de ruimte die ze nodig hebben om activiteiten te kunnen kiezen die hen het meeste opleveren. Dat zijn de dingen waar ze nog niet goed in zijn of vaardigheden die ze moeten hebben om verder te komen. Discipline en doorzettingsvermogen zijn er volgens ons vanzelf als de motivatie van binnenuit komt. In vrijheid durven kinderen fouten te maken, de gevolgen van de eigen daden te ervaren en hun eigen verantwoordelijkheid te nemen.

 

Sociaal constructivisme
Het sociaal constructivisme is de wetenschappelijke basis van het Natuurlijk Leren, zoals op DemoS Den Haag uitgedragen zal worden. Het constructivisme is een leertheorie die is gebaseerd op de veronderstelling dat we leren door te reflecteren op onze ervaringen. We bouwen zo ons begripskader van de wereld.

Op de website natuurlijkleren.net (terug te vinden via Way Back Machine) lees je: “De constructivistische theorie gaat er van uit dat het verwerven van kennis en vaardigheden niet zozeer het gevolg is van een directe overdracht van kennis door de docent, maar eerder het resultaat van denkactiviteiten van de leerlingen zelf: we leren door nieuwe informatie te verbinden aan wat we al weten. Het constructivisme benadrukt daarmee de actieve rol van de leerling bij het verwerken van informatie en het verwerven van kennis en vaardigheden. Sociale processen spelen hierbij een belangrijke rol.”

Het accent ligt op de ‘eigen leer-kracht’ en zelfontdekking van een kind, waarbij spel van groot belang is. De rol van de leerkracht  is coachend en faciliterend, omdat het kind via zelfregulering zijn eigen processen leidt.

 

Relatie – autonomie – competentie
Luc Stevens, hoogleraar orthopedagogiek en founding father van NIVOZ, verwoordt het als volgt: “Ieder mens is gebouwd om zichzelf te ontwikkelen en heeft een natuurlijke behoefte aan relatie, autonomie en competentie.” Deze 3 psychologische basisbehoeften vormen ingrediënten voor onder anderen het ‘zin in leren’. Door te voorzien in deze behoeften op school, geven wij kinderen de ruimte zich op natuurlijke wijze te ontwikkelen. Kinderen zullen op onze school leren door te doen, door te ervaren, door te experimenteren, door lessen te volgen maar vooral door heel veel te spelen. Zo komen ze erachter wat hen inspireert en ontdekken ze hun eigen unieke leerweg.

 

Hoe ziet dat eruit in de praktijk
Tussen 8:00u en 09:00u komen kinderen binnen en gaan aan de slag met iets nieuws of iets waar ze de vorige dag mee zijn geëindigd, alleen of samen met anderen.

Kleuters spelen buiten, maken een tekening of spelen samen bordspelletjes. De oudere kinderen vinden het fijn om de dag te starten met een uurtje geconcentreerd werken tijdens werkbegeleiding. Ze starten vaak met lezen, rekenen en schrijven, of ze schrijven zich in voor een vak als Engels, geschiedenis, biologie, theater maken, sport of muziek. Als een kind Spaans wil leren, een film wil maken, naar het strand wil gaan, een taart wil bakken, geld wil ophalen voor een goed doel, of wat dan ook, dan zoekt die leerling naar anderen die mee willen doen en naar de mogelijkheden om het plan te realiseren. Vaak bedenken kinderen gezamenlijk een doel, spel of activiteit.

Op democratische school De Ruimte in Soest omschrijven zij een typische schooldag als volgt: “De leerlingen doen van alles: ze lezen elkaar voor, ze zitten samen achter de computer, ze klimmen in bomen en bakken samen brood, ze tekenen en schilderen, maken sommen of een werkstuk. Leerlingen maken plannen om geld te verdienen, of schrijven een script voor een musical. Ze doen scheikundeproefjes, rekenen uit hoe groot de zon is of zoeken informatie op het internet. Ze spelen een fantasiespel of doen een wedstrijd voetbal. Al spelend leren ze. Al luisterend en kijkend leren ze, al doende leren ze, de hele dag door, onbewust en bewust.”

Op een democratische school worden kinderen door leerkrachten ondersteund in het onderzoeken van hun eigen talenten en drijfveren, en ook met het realiseren van de mogelijkheden. Een belangrijk onderdeel daarvan is de mogelijkheid om alle uitingen van de ontwikkeling van een kind te kunnen bewaren in een portfolio, waardoor er inzicht ontstaat in het ontwikkelpad dat de leerling bewandelt.

“Leerlingen zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerweg: zij bepalen zelf wat ze willen leren, hoe, wanneer en met wie. Ze stellen hun eigen vragen en zorgen zelf dat ze antwoord krijgen. Wie ergens les in wil of hulp nodig heeft, kan altijd op een leerkracht of ander kind afstappen. Leren gebeurt de hele dag vanuit eigen motivatie en nieuwsgierigheid.”, meldt de Haagse democratische school De Vrije Ruimte.

Aan het einde van een activiteit worden de gebruikte spullen opgeruimd. En voordat iedereen naar huis gaat, maken we samen de ruimten in de school schoon, zodat de volgende dag alles weer op z’n plek is om direct weer aan de slag te kunnen.